ویلچر

ویلچر چیست؟

ویلچر یا صندلی چرخ دار از تجهیزات پزشکی فیزیوتراپی و توانبخشی می باشد و پزشک بر اساس میزان کم توانی یا ناتوانی افراد، استفاده از ویلچر مناسب را تجویز می کند. ویلچر ها که به آنها ویلچر چرخ دار، نشین بر و چرخک نیز می گویند، در دو نوع برقی و مکانیکی (دستی) طراحی شده اند که نوع دستی آن در مدل های متفاوتی ساخته می شوند.

صندلی های چرخ دار، صندلی متحرکی هستند که در افراد سالمند، دارای ضعف جسمانی و مبتلا به مشکلات نخاعی که در حرکت کردن مشکل دارند، به صورت موقت یا دائمی برای جا به جایی در منزل و محیط بیرون جهت ایجاد حس استقلال و آرامش مورد استفاده قرار می گیرند. از آنجاییکه ویلچر ها معمولا به صورت طولانی مدت استفاده می شوند، لازم است کیفیت مناسب، راحتی و دوام بالایی داشته باشند.

کاتالوگ معرفی تجهیزات پزشکی فامکو

انواع ویلچر

ویلچر ها بر اساس عملکرد و نوع استفاده در انواع مختلفی ساخته می شوند، اما از نظر سیستم عملکردی شامل دو حالت مکانیکی و الکتریکی (برقی) هستند.

ویلچر ساده

ویلچر های ساده که به آنها ویلچر استاندارد، صندلی چرخ دار دستی و ویلچر MRI نیز می گویند، از ابتدایی ترین و رایج ترین صندلی های چرخ دار مکانیکی می باشند و نسبت به سایر مدل های ویلچر، سبک تر بوده و جابجایی آنها راحت تر است، قیمت مناسبی دارند، دارای ترمز، زیر پایی و دستگیره هستند و از آنجایی که حرکت ویلچر با استفاده از چرخ های بزرگی که در قسمت پشتی ویلچر قرار دارند، توسط خود فرد انجام می گیرد، در افرادی که توانایی حرکت دادن صندلی چرخ دار را دارند اما امکان راه رفتن ندارند، استفاده می شود. در ضمن در صورتیکه ویلچر از جنس پلی اتیلن ساخته شده باشد، ویلچر پلی اتیلن نامیده می شود و در مراکز درمانی و آب درمانی مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین در اتاق عمل، MRI، رادیولوژی و غیره به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرند و بعضی از مدل های آن به گونه ای طراحی شده اند که قابل جمع شدن هستند و جابجایی آن راحت است، به این ویلچر ها، صندلی چرخ دار تاشو استاندارد یا ویلچر تاشو ساده می گویند.

ویلچر ارتوپدی

ویلچر های ارتوپدی، تمام امکانات موجود در ویلچر های ساده را دارند، قسمت زیر دستی و جا پایی صندلی چرخ دار قابل جدا شدن هستند که این ویژگی برای افرادی که امکان جابجایی از صندلی چرخ دار به داخل ماشین یا روی مبل و صندلی را ندارند، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در ضمن قیمت ویلچر های ارتوپدی نسبت به ویلچر های استاندارد، کمی بالاتر است.

ویلچر سی پی

ویلچرهای CP که به آنها ویلچر CP کالسکه ای نیز می گویند، برای افراد مبتلا به بیماری سی پی (فلج مغزی) مورد استفاده قرار می گیرند و مجهز به جدا کننده پا، نگهدارنده های سر، گردن، پهلو و ران هستند. در ضمن بعضی از ویلچر های CP دارای لگنی برای دفع مدفوع می باشند و استفاده از ویلچر سی پی با وجود این امکانات، راحتی و اطمینان خاطر را برای بیمار و اطرافیان وی فراهم می کند. در ضمن بعضی از مدل های آن که ویلچر CP کالسکه ای نامیده می شوند، تاشو هستند و حمل و نقل بسیار ساده ای دارند.

ویلچر برانکاردی

ویلچر های برانکاردی که به آنها ویلچر برانکاردی استیل، ویلچر برانکاردی لگن دار، صندلی چرخ دار تخت شو، ویلچر برانکارد شو، ویلچر تخت شو و صندلی چرخ دار برانکارد شو نیز می گویند، علاوه بر امکانات موجود در ویلچر های ارتوپدی، دارای امکان تبدیل به برانکارد شدن نیز هستند. البته بعضی از ویلچر های ساده و ویلچر های ارتوپدی نیز امکان تبدیل به حالت برانکارد را دارند.

ویلچر برقی

ویلچر های برقی که به آنها صندلی چرخ دار برقی و ویلچر های الکترونیکی نیز می گویند، مجهز به صفحه کنترلی برای حرکت فرد و تنظیم سرعت و جهت صندلی چرخ دار هستند که جلوی دست فرد قرار دارد و بهترین انتخاب برای افرادی که لازم است به صورت دائمی از ویلچر استفاده کنند و افراد دارای ضعف جسمانی و ناتوانی شدید که امکان حرکت زیادی برای چرخاندن چرخ ویلچر ندارند، می باشد. صندلی های چرخ دار برقی دارای 4 یا 6 چرخ هستند، کاربری ساده ای دارند، بسیار مقاوم و با دوام هستند، قیمت آن نسبت به ویلچر ساده بیشتر است و وزن بیشتری دارند. همچنین موتور آن می تواند ویلچر را با سرعت های متفاوتی حرکت دهد و منبع تغذیه ویلچر های برقی، باتری هایی می باشد که با برق شارژ می شوند. باتری ویلچر های الکترونیکی اگر به صورت کامل شارژ شوند، حدود 7 تا 8 ساعت و مسافتی به اندازه 15 تا 35 کیلومتر را طی می کنند.

اسکوتر برقی بیمار

اسکوتر های برقی نوعی ویلچر الکتریکی هستند که برای سالمندان و افراد مبتلا به مشکلات جسمانی مناسب هستند، دارای چرخ و محلی برای قرار گرفتن پا ها و نشیمنگاه می باشند، منبع تغذیه آنها موتور الکتریکی یا باتری بوده و استفاده از آن موجب افزایش روحیه فرد به دلیل توانمندی در حرکت و هدایت دستگاه و اطمینان خاطر اطرافیان می گردد.

از نظر عملکرد و ظاهر، اسکوتر های برقی بیمار و ویلچر های برقی مشابه یکدیگر هستند اما اسکوتر برقی ابعاد بزرگ تری دارد و برای استفاده در خارج از منزل بسیار کاربردی می باشد.

ویلچر پله رو

ویلچر های پله رو که به آنها ویلچر بالابر، صندلی چرخ دار ایستاده و ویلچر برقی پله رو نیز می گویند، در واقع ویلچری برقی با قابلیت بیشتر می باشند که علاوه بر حالت نشسته، امکان بالا رفتن از پله، تغییر ارتفاع جهت دسترسی به نقاط مختلف و حرکت در مکان های ماسه ای را دارند. برای جابجایی فرد بین طبقه های مختلف، می توان ویلچر های برقی پله رو را بر روی جایگاه طراحی شده در کنار پله های مجهز قرار داد تا شخص به راحتی به طبقات مختلف دسترسی داشته باشد.

ویلچر اسپرت

ویلچر های اسپرت که به آنها ویلچر ورزشی و صندلی چرخ دار ورزشی نیز می گویند، در ورزشکاران دارای معلولیت و کم توانی، حین ورزش و مسابقات تنیس و بسکتبال با استفاده از ویلچر و غیره استفاده می شود، در ضمن مقاوم و با دوام بوده و وزن کمی دارند تا فرد بتواند علاوه بر کنترل تعادل خود، حرکت و چرخش سریع داشته باشد. همچنین امکان اضافه کردن تجهیزات لازم فرد بر روی ویلچر های اسپرت وجود دارد.

ویلچر حمام و توالت

ویلچر های حمام و توالت که به آنها ویلچر حمام و دستشویی، ویلچر حمامی و ویلچر حمام یا توالت نیز می گویند، دارای محلی جهت قرار دادن توالت فرنگی یا لگن هستند و لگن یا توالت فرنگی قرار داده شده، قابل جدا شدن می باشد.

ویلچر های حمام از استیل ضد زنگ ساخته می شوند تا در محیط مرطوب فرسوده نشوند، ویلچر سبکی بوده و ابعاد آن به شکلی می باشد که از درب های حمام و دستشویی استاندارد عبور کنند و جابجایی آنها راحت باشد.

ویلچر کودکان

ویلچر های کودکان که به آنها ویلچر اطفال و صندلی چرخ دار کودک نیز می گویند، به صورت برقی و مکانیکی هستند، در طرح ها و ابعاد مختلف ساخته می شوند، سبک هستند تا در حالت دستی، کودک به راحتی حرکت کند و در بعضی از مدل های آن، امکان تغییر سایز ویلچر اطفال و تنظیم آن متناسب با رشد کودک وجود دارد.

ویچر ایستا

ویلچر های ایستا که به آن ویلچر ایستاده و ویلچر ایستا کننده هم می گویند، برای استفاده در افراد مبتلا به مشکلات جسمانی، جانبازان، محدودیت حرکتی و غیره در منزل و محیط بیرون کاربرد دارند و امکان انجام عبور به تنهایی را برای فرد میسر می سازند.

نکات قابل توجه در انتخاب ویلچر مناسب

در ابتدا لازم است به میزان استفاده فرد از ویلچر، دامنه حرکتی و وضعیت جسمانی وی توجه شود تا ویلچر مناسب با در نظر گرفتن تمام موارد، انتخاب شود. برای مثال فردی که فعالیت خارج از منزل وی کم باشد، بهتر است از ویلچر استاندارد استفاده کند و در صورتیکه شخص، فعالیت خارج از منزل زیادی داشته باشد یا نیاز به تردد از پله داشته باشد، استفاده از ویلچر های پله رو انتخاب مناسب تری می باشد. در صورتیکه جثه فرد کوچک است، بهتر است ویلچر سبک انتخاب شود. همچنین اگر فرد، امکان حرکت دادن چرخ ها را نداشته باشد، استفاده از ویلچر برقی مناسب تر است.

نوع مواد مورد استفاده در ساخت صندلی های چرخ دار، متفاوت است و می تواند از جنس آلیاژ های کربن، فولاد، تیتانیوم و آلومینیوم باشد. جنس مواد سازنده، موجب ایجاد ویژگی های خاص در ویلچر و تفاوت در قیمت آنها می شود، اما تمام آنها با دوام و مناسب هستند. فولاد در قابلیت تاشو بودن صندلی های چرخ دار تاثیرگذار بوده و ویلچر هایی که از فولاد ساخته می شوند، نسبت به صندلی های چرخ داری که از تیتانیوم، آلومینیوم و غیره ساخته می شوند، وزن بیشتری دارند. آلومینیوم در سبک بودن ویلچر موثر است. ویلچر هایی که از تیتانیوم ساخته می شوند، بسیار سبک هستند و مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارند. ویلچر هایی که در ساخت خود از آلیاژ های کربن استفاده می کنند، سبک تر از ویلچر هایی با جنس آلومینیوم و فولاد هستند و معمولا ویلچر های اسپرت از آلیاژ های کربن یا تیتانیوم ساخته می شوند.

توجه به نوع چرخ های ویلچر، ابعاد نشیمنگاه صندلی چرخ دار، ارتفاع صندلی تا زمین، راحت بودن جا پایی، دستگیره و زیر دستی ها، میزان تحمل وزن ویلچر، امکان تاشو بودن و حمل و نقل صندلی چرخ دار، راحتی صندلی با انتخاب جنس مناسب آن (فوم، ژله ای و غیره) و کم جا بودن از مواردی است که لازم است پیش از خرید به آن توجه شود.

در صورتی که فرد قادر به کنترل وضعیت باشد و بتواند تعادل خود را حفظ کند، از طرفی برای حرکت گسترده تر در محیط خارج از منزل به تنهایی نیاز به ویلچر باشد، خریداری اسکوتر برقی مناسب است، اما در شرایطی که بیمار نیاز به دستگاه ویلچری برای استفاده در منزل و محیط بیرون باشد، ویلچر برقی انتخاب مناسب تری می باشد.

کنترل سرعت و جهت حرکت در ویلچر های الکترونیکی با توجه به شرایط کاربر، متفاوت است و فرد می تواند به سادگی با استفاده از سوئیچ ها، دست و چانه خود، ویلچر را کنترل کند. در ضمن توجه به شرکت سازنده صندلی چرخ دار و وجود ضمانت و خدمات پس از فروش الزامی است.

اجزای ویلچر

ویلچر ها معمولا دارای سطحی برای نشستن فرد، پشتی برای تکیه دادن، زیر دستی و زیر پایی برای تکیه و استراحت دست ها و پاها، لاستیک، چرخ و پره های آن، ترمز که برای توقف، بلند شدن و جابجایی در سطح های مختلف استفاده می شود، دستگیره ها که رینگ هایی با جنس فلز یا پلاستیک هستند و برای حرکت دادن فرد توسط خود شخص یا فردی دیگر به کار گرفته می شوند. همچنین اگر ویلچر به صورت برقی باشد، مجهز به موتور الکتریکی و صفحه ای برای کنترل سرعت و انتخاب جهت حرکت ویلچر می باشد.

طراحی تمام قسمت های ویلچر باید به صورت ارگونومیک باشد و صندلی آن به گونه ای باشد که فرد کاملا راحت باشد. در ضمن چرخ های عقب صندلی چرخ دار، معمولا بزرگ هستند و دارای دستگیره ای برای حرکت دادن ویلچر توسط خود فرد می باشند.

نحوه عملکرد ویلچر

صندلی های چرخ دار با استفاده از نیروی مکانیکی فرد با به چرخش در آوردن چرخ ها از طریق دستگیره موجود بر روی چرخ های عقب یا شخص دیگری که وی را حرکت می دهد و یا از طریق موتور الکتریکی و نیروی برق حرکت می کنند و موجب جابجایی فرد، رفع نیاز ها، ایجاد آرامش و اعتماد به نفس در فرد می شود.

نکات مربوط به استفاده و نگهداری از ویلچر

1. نگهداری، نظافت و استفاده درست از ویلچر حائز اهمیت است زیرا موجب کاهش هزینه های مربوط به تعمیرات می شود و در حفظ سلامتی کاربر موثر است.
2. مناسب بودن صندلی ویلچر و عدم وجود شکاف و ایراد بررسی شود. از آنجاییکه فرد ممکن است زمان زیادی را بر روی صندلی چرخ دار بنشیند، راحتی آن بسیار مهم است، زیرا در صورت نا مناسب بودن ممکن است باعث ایجاد زخم بستر در فرد شود.
3. میزان باد لاستیک ها همیشه مناسب باشد و از لحاظ ترک، ساییدگی و غیره بررسی شوند تا از سالم بودن آنها اطمینان حاصل شود، زیرا وجود مشکل در نحوه حرکت صندلی چرخ دار موثر است. همچنین پره های چرخ بررسی شود تا شکسته یا شل نباشند و اطمینان از سالم بودن ترمز ها فراموش نشود. اگر برای ترمز و روانکاری جا پایی نیاز به استفاده از روغن باشد، بکارگیری روغن گریس یا اسپری های سیلیکون مناسب هستند.
4. در صورت استفاده از ویلچر های برقی، مراقبت از باتری ویلچر بسیار مهم است و لازم است شارژ آن به صورت منظم انجام گیرد. پیشنهاد می شود حداقل هر 18 ماه یکبار، باتری ها تعویض شوند. البته این زمان نسبی بوده و بنا به میزان استفاده از دستگاه از یک تا دو سال متغیر است.
5. بهتر است سرویس دوره ای اجزای مختلف ویلچر، طبق جدول توسط فرد یا کارشناس فنی انجام شود تا از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل شود.

کاربرد ویلچر

• در منزل و محیط بیرون جهت حرکت و جابجایی در سالمندان، افراد مبتلا به مشکلات نخاعی و جسمانی
• در مراکز درمانی و خانه سالمندان برای جابجایی بیمارانی که تعادل کافی ندارند.
• افزایش اعتماد به نفس در بیمار و ایجاد آرامش خاطر در بیمار و اطرافیان وی
• ورزشکاران دارای معلولیت برای انجام حرکات ورزشی و مسابقات از ویلچر های اسپرت استفاده می کنند.