فیتینگ و اتصالات پنوماتیک

فیتینگ و اتصالات پنوماتیک چیست؟

در سیستم پنوماتیکی نیروی محرکه تمام تجهیزات، هوای فشرده است که در لوله هایی با قطر بالا و فشاری ببین 10 الی 14 بار و دبی بسیار زیاد در جریان بوده یا نیاز به فشاری بسیار پایین و کنترل شده در مسیر با قطر، کم جاری دارد. از شیلنگ ها برای رساندن جریان هوای فشرده به شیرها و عملگرهای پنوماتیکی استفاده می شوند.

هایپر صنعت فامکو ارائه دهنده انواع فیتینگ و اتصالات پنوماتیک می باشد.

انواع فیتینگ و اتصالات پنوماتیک

در ادامه به بررسی انواع فیتینگ و اتصالات پنوماتیک می پردازیم.

اتصالات فیتینگی

فیتینگ ها به صورت فشاری و با خار داخلی ساخته می شوند که در سیستم های با فشار پایین تر مورد استفاده قرار می گیرند. فیتینگ های فشاری به دلیل سهولت در نحوه اتصال شیلنگ و تنوع بالا در شکل و طراحی و به طور کل، سریعتر بودن از محبوبیت بیشتری برخوردار هستند. از مزیت های دیگر استفاده از فیتینگ ها تسریع در انجام فعالیت های تعمیر و نگهداری سیستم می باشد. فیتینگ های پنوماتیک بسته به نوع کاربری ممکن است به دو صورت مورد استفاده قرار گیرند که در ادامه به آنها می پردازیم.

فیتینگ و اتصالات پنوماتیک روی یک تجهیز به صورت ثابت به واسطه سر رزوه دار بسته شوند و مورد استفاده قرار گیرند و یا به صورت بین راهی یا درون خطی نصب شوند. این دسته از فیتینگ های پنوماتیک در انواع بسیار گوناگونی تولید می شوند رابط، تبدیل، سه راهی، چهار راهی، زانویی، فلو کنترل، کورکن و غیره از انواع فیتینگ های بین راهی هستند. فیتینگ ها از جنس های گوناگون ساخته می شوند اما نوع پر مصرف آنها اتصالات پنوماتیک برنجی ساده یا روکش کروم با فیتینگ پلاستیکی می باشد. همچنین ممکن است قسمت فیتینگ آن هم فلزی و برنجی روکش دار یا حتی به طور کامل از استیل ساخته شوند.

اتصالات مهره ای

گاها اتصال شیلنگ به فیتینگ به شیوه کونیکی به همراه مهره است که در سیستم های با فشار بالا معمولا از این نوع اتصال استفاده می شود. این نوع اتصالات پنوماتیک از لحاظ جنس ساخته شده دسته های متنوعی را در بر می گیرد:

اتصالات مهره ای پلاستیکی: این نوع از اتصالات پنوماتیک مهره ای به جهت پایین آوردن هزینه تمام شده از جنس پلاستیک تولید شده و در مواردی که فشار آنقدر بالا نیست که اتصالات فلزی استفاده شود یا نیاز به اتصالی قوی تر و بهتر از انواع فیتینگی هست به کار می رود. نحوه اتصال به این صورت است که قسمت رزوه ای به تجهیز مورد نظر بسته شده و شیلنگ پنوماتیکی داخل مهره قرار گرفته و بر روی نافی اتصال به وسیله ی مهره محکم می گردد.

اتصالات مهره ای برنجی: این نوع از اتصالات مانند اتصالات پنوماتیک مهره ای پلاستیکی هستند با این تفاوت که جهت آب بندی بیشتر از یک واسطه ی کونیک شکل به نام فرول همانند اتصالات هیدرولیک استفاده می شود. فرول هم پلاستیکی می تواند باشد و هم برنجی.

اتصالات کوپلینگی

از دیگر اتصالات پرکاربرد در سیستم های پنوماتیکی می توان به اتصالات کوپلینگی اشاره کرد. این اتصالات پنوماتیکی به طور گسترده ای در صنعت کاربرد دارد و به دلیل راحتی استفاده از آن و قابلیت اتصال سریع و آسان به انواع ابزار در کاربری های کارگاهی و تعمیرگاهی مانند مکانیکی خودرو از محبوبیت بالایی برخوردارند.

کوپلینگ شیلنگ پنوماتیک از دو قسمت تشکیل شده است. یک قسمت ثابت (نری) که معمولا به انتهای ابزار بادی یا شیلنگ مرتبط با عملگر متصل می شود و یک سر متحرک فشاری-فنری (مادگی) که به شیلنگ پنوماتیک و یا خط لوله اصلی وصل می گردد.

برای اتصال کافی است که ضامن رینگی شکل قسمت مادگی را به سمت پایین فشار دهیم تا فشار فنر از روی ساچمه های داخلی آن برداشته شود. سپس بعد از محکم کردن قسمت ثابت در داخل کوپلینگ، ضامن را رها می کنیم. ساچمه های درون کوپلینگ اطراف شیار تعبیه شده قسمت ثابت را در بر می گیرند و از جدا شدن اجزای اتصال، جلوگیری می کنند، فشار هوای فشرده نیز به پایداری اتصال کمک کرده و در نهایت کوپل پنوماتیکی ایمنی به دست می آید.

انواع اتصالات پنوماتیک از نظر ظاهری

تعداد ورودی ها و خروجی ها، شرایط محیطی، سرعت عملکرد سیستم، دقت انجام کار، مسیرهای انتقال و به طور کل بر اساس نوع کاربری، اتصالات پنوماتیک در اشکال و کاربردهای مختلفی تولید می شوند که پر مصرف ترین آنها را مورد بررسی قرار می دهیم.

اتصالات پنوماتیکی مستقیم: اتصالات مستقیم در انواع مختلفی ساخته می شوند و منظور از عبارت مستقیم این است که مسیر ورود و خروج سیال از اتصال روبروی هم باشد. این نوع اتصالات در نوع ثابت یک طرف رزوه داشته و طرف دیگر مهره ای یا فیتینگی می باشد و روی بدنه اتصال هم قسمت آچارخور جهت محکم کردن آن به تجهیزات قرار داده شده است. نوع دیگری از این اتصالات با بدنه ساده و بدون آچار خور هست اما در داخل اتصال قسمت آچار خور تعبیه شده که با آچار آلن باز یا بسته شود. از انواع دیگر این اتصالات، نوع بین راهی آنها می باشد که یا دو طرف فیتینگی و یا دو طرف مهره ایست. این نوع اتصالات ساده یعنی هر دو طرف یک سایز و به عنوان رابط ساده می باشند یا دو طرف اختلاف سایز داشته و به عنوان رابط تبدیلی شناخته می شوند.

اتصالات پنوماتیکی زانویی: مانند اتصالات مستقیم هستند با این تفاوت که ورود و خروج سیال L شکل با زاویه 90 درجه یا ندرتا 45 درجه می باشد.

اتصالات تابلویی: همانطور که از نام این اتصالات پیداست در مواردی که مدارات به تابلو فرمان منتهی شوند یا از تابلوی فرمان عبور کنند از این اتصالات استفاده می شود که در سرتاسر بیرونی بدنه آنها رزوه تعبیه شده و دارای دو عدد مهره جهت محکم کردن اتصال در دو طرف صفحه یا تابلو هستند و در انواع مستقیم و زانویی بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند.

اتصالات پنوماتیکی چند راهی: وقتی نیاز به ارتباط بیش از دو مسیر به یکدیگر باشد از اتصالات پنوماتیکی چند راهی که در اشکال مختلف قابل عرضه هستند استفاده می شود. که می توانند ثابت یعنی دارای حداقل یک سر رزوه دار باشند یا بین راهی باشند یعنی تمام طرف ها فیتینگی یا مهره ای باشند. پرکاربردترین اتصال چند راهی، سه راهی ها هستند که به شکل T یا V با یک پورت در یک طرف و دو پورت چسبیده به هم در طرف دیگر مورد استفاده بسیاری دارند.

اتصالات پنوماتیکی کنترلی: این اتصالات به عنوان شیرهای کنترلی کوچک نیز به کار می روند و مانند سایر اتصالات پنوماتیکی در دو گونه ثابت و بین راهی کاربرد دارند. عمدتا به عنوان شیرهای کنترل جریان یا فلو کنترل شناخته می شوند که یا برای قطع و وصل جریان و یا برای کنترل شدت جریان ساخته شده اند. یکی از پر مصرف ترین گونه های آنها نوع ثابت فلو کنترل ها هستند که با داشتن یک سر رزوه و یک پیچ کنترلی ولومی می توان شدت جریان را کم و زیاد کرد و به دلیل اینکه بیشتر اوقات به صورت مستقیم روی پورت های ورودی و خروجی جک ها برای کنترل سرعت آنها قرار می گیرد، در بازار به عنوان فلوکنترل سرجکی شناخته می شود.

اتصالات پنوماتیکی سرشیلنگی: این نوع از اتصالات که در تمامی اشکال ذکر شده بالا ساخته می شوند بیشتر در کارگاه های تعمیرات خودرو و سایر تعمیرگاه ها و همچنین خودروهای سنگین کاربرد دارند. به دلیل اینکه شیلنگ مورد استفاده در این کاربری ها فرسایش بیشتری دارد از شیلنگ های با ضخامت بیشتر استفاده می شود در نتیجه قطر بیرونی شیلنگ از استاندارد خارج شده و قطر داخلی ملاک می باشد بنابراین از اتصالات پنوماتیکی سرشیلنگی استفاده می کنند. این اتصالات از نظر شکلی دارای یک سمت رزوه دار یا کوپلینگی هستند و در طرف دیگر یک نافی بلند دارند که نسبت به قطر داخل شیلنگ اندازه های متفاوتی دارد و شیلنگ روی آن قرار گرفته و با بست بسته شده و اتصال محکم و ایمن و بدون نشتی را برای کار فراهم می کند.

اتصالات مخصوص آب: معمولا از اتصالات پنوماتیکی برنجی مهره ای و سرشیلنگی ها می توان برای آب هم استفاده کرد اما بعضی سازندگان اتصالات فیتینگی مخصوص آب هم در سبد محصولات خود دارد که آب بندی بهتری را ارائه می دهد این اتصالات معمولا کاملا پلاستیکی هستند و از یک قطعه نعلی شکل جهت قفل کردن در پشت فیتینگ استفاده می کنند.

شیلنگ های پنوماتیک

شیلنگ های پنوماتیکی در تنوع بالایی تولید شده و مورد استفاده قرار می گیرند. برای انتخاب شیلنگ مناسب با یک سیستم پنوماتیکی باید به عواملی همچون قطر داخلی و خارجی، انعطاف پذیری، میزان مقاومت نسبت به عوامل محیطی، حدود دمای قابل تحمل و غیره توجه نمود. از این رو شیلنگ های پنوماتیکی با جنس های مختلفی تولید می شوند.

جنس انواع شیلنگ های پنوماتیک

پلی آمید PA

شیلنگ های پلی آمید شیلنگ های نایلونی هستند که انعطاف پذیری کمتری نسبت به انواع پلی اورتان دارند اما تحمل فشار و دمای آنها کمی بیش از انواع پلی اورتان است و در بازار معمولا به عنوان شیلنگ خشک شناخته می شوند. این نوع از شیلنگ ها در مقابل شرایط محیطی مانند رطوبت عملکرد مناسبی دارند.

پلی اورتان PU

معمول ترین نوع شیلنگ های پنوماتیک هستند که در رنج وسیعی از تجهیزات استفاده می شوند. به علت انعطاف خوب در مکان هایی با محدودیت فضا مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین شیلنگ های پنوماتیک پلی اورتان قادر به تحمل دمای زیر 80 درجه و محدوده 8 الی 10 بار هستند.

پلی اتیلن PE

شیلنگ های پلی اتیلن دارای انعطاف نسبتا خوبی هستند. این شلنگ ها در برابر مواد شیمیایی رقیق با درصد کم مقاوم اند و تحمل فشار نسبتا بالایی دارند. این دسته از شیلنگ ها با توجه به ویژگی ها قیمت پایین و به صرفه ای دارند.

پلی پروپیلن PP

شیلنگ های با جنس پروپیلن دارای بدنه ای با سختی نسبتا بالا بوده و برای قرارگیری در شرایط محیطی خشن با تنش و ارتعاشات زیاد مناسب می باشد. مقاومت این دسته از شیلنگ ها در برابر حرارت و مواد شیمیایی در سطح خوبی قرار دارد و برای استفاده در فشارهای مناسب پیشنهاد می شود.

شیلنگ های پلی وینیل کلراید PVC

از جمله ویژگی های منحصر به فرد PVC ها قابلیت استرلیزه شدن پی در پی بدون ایجاد مشکل است. به این معنی که در پروسه استریل کردن، زمانی که بازه تغییر دمای اعمال شده میزان قابل توجهی است، از لحاظ فیزیکی مشکلی برای این نوع از شیلنگ ها پیش نخواهد آمد.

قیمت فیتینگ و اتصالات پنوماتیک

فیتینگ ها و اتصالات پنوماتیکی به دلیل استفاده و کاربرد فراوان، توسط تولیدکنندگان متعددی تولید می گردد. این تولیدکنندگان گاها از برندهای معتبر و نام آشنا هستند و گاه تولیدکنندگانی هستند که فعالیت محدودی دارند. از این رو محصولات تولیدی از نظر کیفیت، قیمت و طراحی از تنوع بالایی برخوردارند. معمولا فیتینگ ها و اتصالات پنوماتیکی که توسط برندهای شناخته شده تولید و عرضه می شوند، کیفیت به مراتب بالاتری نسبت به محصولات متفرقه دارند و متعاقبا قیمت بالاتری نیز دارند. به این دلیل که در ساخت فیتینگ ها و اتصالات پنوماتیکی توسط برندهای نام آشنا، از تکنولوژی ساخت بالا و متریال مرغوب استفاده می شود.

از بهترین و معتبرین سازندگان اتصالات میتوان از فستو و سی ماتیک ایتالیا، متال ورک، CDC کره جنوبی، LMC و الیت ساخت چین نام برد.