کریر نساجی چیست؟

استفاده از کریر CK-80 در صنعت نساجی جهت رنگرزی پارچه های پلی استر می باشد. این مقاله حاوی اطلاعات مفید و جامعی در مورد این ماده است که می تواند به شما در شناسایی این ماده تعاونی نساجی کمک کند.

کریر CK80 چیست؟

کریر به معنی حامل است که یک مایع زرد رنگ و بی بو است و بر پایه استرها همراه با حلال و امولسیفایر می باشد. این ماده به هر نسبتی در آب حل می شود و ماهیت یونی آن نانیونیک می باشد. انواع مواد شیمیایی که به عنوان حامل استفاده می شوند ترکیبات آلی معطر غیر یونی با وزن مولکولی کم (حدود 150 تا 200) هستند. حامل های معمولی مورد استفاده به چهار گروه شیمیایی اصلی تقسیم زیر می شوند:

• فنل ها مانند اورتو فنیل فنل (o-phenylphenol)
• هیدروکربن ها مانند بی فنیل (biphenyl)
• هیدروکربن های کلردار مانند دی کلرو بنزن
• استرها مانند بوتیل بنزوات

ماده رنگزا چیست؟

به طور کلی در رنگرزی به همه مواد طبیعی یا شیمیایی که قابلیت رنگرزی الیاف یا منسوجات را دارند ماده رنگزا گفته می شود. برای رنگرزی پارچه های پلی استر از رنگزای دیسپرس استفاده می شود. رنگ دیسپرس یا رنگ پراکنده به صورت پودری می باشد و غیریونی است و تقریبا در آب نامحلول است که می تواند شید رنگی مناسبی را به وجود آورد.

انواع رنگزاهای دیسپرس

رنگزاهای دیسپرس مورد استفاده در نساجی انواع مختلفی دارند. رنگزای دیسپرس از لحاظ مقاومت دمایی و میزان انرژی را به۴ کلاس تقسیم می‌ کنند که با توجه به نوع کاربرد نهایی لازم است کلاس رنگزای مورد نظر انتخاب گردد و با انتخاب نوع رنگزا می‌توان روش رنگرزی و نوع ماشین‌آلات مصرفی را انتخاب نمود. کلاس های رنگزای دیسپرس به شرح زیر می باشند:

• رنگزای کلاس A

این نوع رنگزا، میکرومولکول‌های با سطح انرژی کم هستند که برای پارچه های پلی استر با روش کریری استفاده می‌شود. همچنین عمده مصرف آن مربوط به رنگرزی دی استات در دمای 85 درجه سانتیگراد است.

• رنگزای کلاس B

این نوع رنگزا در دسته رنگ های با سطح انرژی متوسط قرار دارند که عملیات رنگرزی تحت دمای جوش 98 تا 105 درجه سانتیگراد صورت می گیرد و به رنگرزی به روش کریر معروف است.

• رنگزای کلاس C

عملیات رنگرزی توسط این دسته از رنگزاها در دمای 130 درجه سانتیگراد انجام می‌گیرد که اصطلاحا به آن رنگرزی در دمای بالا (HT) گفته می‌شود.

• رنگزای کلاس D

این رنگزای دیسپرس دارای تصعید بسیار بالایی است که جهت رنگرزی در دمای 220 درجه سانتیگراد مورد استفاده قرار می گیرند. این نوع رنگزا که قابل استفاده در چاپ هم است در ماشین آلات ترموزول جهت عملیات رنگرزی استفاده می گردند.

با توجه به نوع کاربرد نهایی، بهتر است که برای رنگ ها و شیدهای مختلف از یک کلاس رنگزا استفاده گردد. به عنوان مثال برای رمق کشی، رنگزای کلاس C پیشنهاد می شود و اگر قصد ترکیب دارید استفاده از ترکیب کلاس رنگزای C و D یا B و C را استفاده کنید که دارای قدرت تصعید بسیار نزدیکی نسبت به یکدیگر هستند.

روش های رنگرزی پلی استر با رنگزای دیسپرس

از آنجایی که الیاف پلی استر نسبت به آب نفوذ ناپذیر است لذا رنگرزی این پارچه ها باید در دمای جوش بالا (حدود 130 درجه سانتیگراد) انجام شود که با توجه به اینکه رنگرزی این پارچه ها احتمالا به همراه پارچه های پنبه ای یا انواع دیگری از پارچه باشد که در دمای بالا آسیب پذیر هستند لذا این روش مناسب نمی باشد. برای این منظور از کریرها برای رنگرزی پارچه های پلی استر استفاده می شود که روش های رنگرزی این پارچه ها به شرح زیر است:

• استفاده از مواد کمکی متورم کننده کریر (carrier)
• انجام رنگرزی به روش پد-ترموزول
• انجام رنگرزی در درجه حرارت بالا (HT)

مکانیسم اثر کریر در رنگرزی الیاف پلی استر

1. الیاف پلی استر
2. الیاف متورم شده
3. رنگرزی
4. خنک شدن بعد از شستشو
5. الیاف رنگرزی شده

همانطور که در تصویر می بینید این مکانیسم به دو روش اتمسفریک و تحت فشار صورت می گیرد که دمای متفاوتی دارند. مکانیسم عمل حامل ها در رنگرزی پلی استر به این صورت است که با نفوذ به الیاف باعث متورم شدن الیاف شده و ساختار داخلی الیاف را که ساختاری بسته است باز نموده و موجب نفوذ رنگ های دیسپرس به آن می شوند. این مواد شیمیایی صنعت نساجی به عنوان روان کننده های مولکولی، نیروهای بین مولکولی فعال در فیبر را کم کرده و باعث می شوند که رنگ به راحتی به داخل بافت الیاف نفوذ کند.

نکات انتخاب کریر مناسب

برای انتخاب یک حامل مناسب لازم است عوامل زیر در نظر گرفته شوند:

• راندمان حامل بالا باشد.
• با هزینه کم در دسترس باشد.
• تاثیر کم یا بی اثر بودن بر پایداری نوری نهایی داشته باشد.
• غیر سمی باشد.
• بدون تخریب یا تغییر رنگ فیبر باشد.
• سهولت پراکندگی در حمام رنگ داشته باشد.
• جذب یکنواخت توسط فیبر داشته باشد.

دوز مصرف کریر در رنگرزی

در جدول زیر میزان مناسب مصرف کریر نساجی در رنگرزی ها بیان شده است:

کاربرد کریر (carrier)

کریر یکی از مواد کمکی نساجی به شمار می رود که نقش آن در رنگرزی پارچه های پلی استر کمک به نفوذ رنگ های دیسپرس به داخل بافت های الیاف پارچه پلی استر می باشد.

نتیجه گیری

از آنجایی که رنگرزی پارچه های پلی استر به راحتی در دمای پایین انجام نمی شود به همین دلیل استفاده از کریر یک امر اجتناب ناپذیر می باشد و می تواند به بهبود رنگرزی در دمای پایین کمک کند که در این مورد انتخاب نوع حامل بسیار مهم است و دقت به این نکته می تواند در بهبود کیفیت رنگرزی مفید باشد.